Twistgesprek, Opinie, OPINIE – Henk Müller en David Pinto, 13-02-2014

‘De Citotoets is achterhaald, schaf alsjeblieft direct af’

De Citotoets is een prima verplicht middel om de vaardigheden van kinderen te testen. Of is de Citotoets een te beperkt, want eenzijdig testmiddel? Een twistgesprek tussen Henk Müller (vragen) en David Pinto (antwoorden).

Een leerling van de Prinses Marijkeschool in Den Haag tijdens de Citotoets. Foto ANP.

Voor 164.500 kinderen is het vandaag de laatste dag van de Citotoets. Dat levert veel stress op, maar dan weten kinderen en ouders in ieder geval waar ze aan toe zijn. Prima toch?
‘Helemaal niet, Ik ben tegen de Cito-toets. Afschaffen.’

Wat een onzin, kennis is macht en meten is weten.

‘Kennis is absoluut macht, maar de Citotoets meet slechts de cognitieve vaardigheden, zoals rekenen en taal. De test bepaalt je intelligentie, maar intelligentie bepaalt niet je succes in het leven. Cognitieve vaardigheden bepalen voor twintig procent of je slaagt in het leven. Dus kennis is voor twintig procent macht. Veel belangrijker is de emotionele intelligentie, je EQ.’

Emotionele intelligentie: lekker vaag en onmeetbaar.

‘Nee hoor, helemaal niet vaag. Emotionele intelligentie bestaat uit een vijftal onderdelen, zoals het kunnen omgaan met gevoelens en empathie en als je die goed traint en beheerst dan pas ben je sociaal-maatschappelijk succesvol. Díé intelligentie is veel bepalender en kun je trainen én meten. Daarvoor is een methode ontwikkeld die nu bijvoorbeeld in Israël, net als Nederland een immigrantensamenleving, wordt ingevoerd vanwege toenemende spanningen tussen groepen daar. Maar ook in de VS zijn er scholen die het trainen van emotionele intelligentie in het lesprogramma hebben.’

De Citotoets heeft grote voordelen. Stel dat kleine Mohammed een paar broers heeft die naar het vmbo gaan. Dikke kans dat zijn leraar dat dan ook voor hem het beste vindt. Tot de toets uitwijst dat hij naar de havo kan.

‘Ik ben zelf leraar geweest in Marokko, Israël en Nederland, en op basis van mijn eigen ervaring vind ik de indruk van een leraar veel betrouwbaarder dan de momentopname van een Citotoets.’

Hoezo momentopname.

‘Kom op zeg. Vanaf jaar één wordt een kind gevolgd. Als er meer testen zijn is zo’n zenuwslopende eindtest niet nodig. Ik weet trouwens honderd procent zeker dat als uw kleine Mohammed de ‘pech’ heeft gehad om op het vmbo te komen – want er zijn tenslotte ook mensen nodig die iets kunnen maken – hij er als intelligent jochie toch wel was gekomen. Maar dan niet alleen dankzij zijn IQ maar vooral als hij doorheeft hoe de Nederlandse samenleving werkt. En daar heb je je EQ voor nodig.
Ik vind dat de Citotoets heel verkeerde verwachtingen wekt: Pietje is heel slim, dús komt hij er wel. Maar die toets zegt niet veel over de kans op een geslaagd maatschappelijk leven. Ik word ook een beetje moe van wethouders als Andrée van Es die altijd maar weer roepen: ‘taal, taal, meer taal’ als er problemen zijn met allochtone scholen. Taal is belangrijk, net als gepoetste schoenen en nette kleren, maar lang niet genoeg. Je moet leraren opleiden die leerlingen kunnen trainen in het ontwikkelen van zelfkennis, empathie en sociale vaardigheden.’

Sorry hoor, maar Amsterdam probeert leraren bij te spijkeren om zo de resultaten van de ruim veertig zwakke, zwarte basisscholen te verbeteren. Toenmalig wethouder Asscher is daar in 2008 mee begonnen en Pieter Hilhorst heeft dat overgenomen. Er zijn volgens de onderwijsinspectie nu nog maar vier zwakke scholen. Prima toch.

Dat ‘bijspijkeren’ is nogal hard aangepakt. Het CPB, dat deze Kwaliteitsaanpak Basisonderwijs Amsterdam (KBA) heeft onderzocht, zegt dat het intensieve en veeleisende karakter van het programma heeft geleid tot weerstand onder en vertrek van leraren. Onder docenten staat KBA ook wel bekend als ‘de KGB’, ‘de Asscherpolitie’ dan wel ‘Snuf en Snuitje’, zoals de observanten in de klas genoemd worden. En treurig genoeg is de Citoscore dankzij die ‘kwaliteitsverbetering’ juist slechter geworden in vergelijking met andere scholen. In Israël hebben we ook trainingprogramma’s voor leraren opgezet op lastige scholen. Maar daar werden de lessen op video opgenomen, zodat je na afloop met de leraren kon bespreken wat er goed en wat er fout was.’

Het doel was goed: betere docenten, en dus betere schoolprestaties. Precies wat u voorstaat.

Ik bepleit inderdaad betere begeleiding van docenten. Maar alles was weer op die ellendige Citotoets gericht.’ Ik word ook een beetje moe van wethouders als Andrée van Es die altijd maar weer roepen: ‘taal, taal, meer taal’ als er problemen zijn met allochtone scholen.

U heeft zelf een onderwijsmethode ontwikkeld. Onderwijs is ook handel.

‘Ik bepleit een andere aanpak. Niet omdat ik zo nodig boeken wil slijten, maar omdat het beter is voor kinderen en dus voor de maatschappij. De Citotest is achterhaald, schaf die alsjeblieft direct af. We moeten nieuwe wegen inslaan.’

Binnenkort kunnen we testen of uw ideeën kloppen. Uw opvattingen worden ingevoerd op het Petrus Canisius College. We zullen zien of uw leerlingen later inderdaad beter terecht komen dan die van andere scholen.

‘Klopt, ik ben voorzitter van de Raad van Toezicht en de school biedt onderwijs van vmbo tot en met gymnasium. Het is de eerste school die training in emotionele intelligentie zal invoeren. Het gaat om een groot instituut, dus het kost vrij veel inspanning. Maar de resultaten zullen mijn gelijk aantonen.’

_{Henk Müller is opinieredacteur van de Volkskrant.
David Pinto is hoogleraar/directeur van het Inter-Cultureel Instituut (ICI)}