Politiek nauwelijks nog geworteld in samenleving (2)

In mijn vorig blog gaf ik het nut en de noodzaak van een ander politiek systeem aan omdat het huidige systeem verouderd is, passé. Voor een betere kwaliteit van de besluitvorming waardoor de burger veel meer bij het politieke proces betrokken wordt, gaf ik een aantal mogelijkheden als voorbeeld. In dit blog meer over mijn ideeën van een nieuw politiek systeem.

Het zou evenwel misplaatst en te pretentieus zijn over een nieuw politiek systeem te schrijven zonder een gedegen kennis te hebben van het oud systeem. En die kennis, mét ervaring heb ik opgedaan. Ik heb de meeste politieke partijen van binnenuit goed gekend. De stelling dat de bestaande kartelpartijen weinig van elkaar verschillen, stoelt bij mij dan ook op ervaring.

Al snel na mijn komst naar Nederland, lang geleden heb ik voor de PvdA op de kandidatenlijst voor de Groningse gemeenteraad gestaan. Daarna voor D66 en voor de Provinciale Staten voor de VVD eveneens in Groningen. Ik ben lid geweest van de Landelijk Verkiezingscommissie (LVC) van D66 en lid van het bestuur van de Kamercentrale (KC) Amsterdam van de VVD. Ik heb op de tweede plaats gestaan bij Leefbaar Nederland, onder Pim Fortuyn. Verder ben ik lijsttrekker geweest van OMA Amsterdam (dat partijtje haalde niet genoeg stemmen) en met Bram Moskowicz was ik betrokken bij Voor Nederland. Ik ben geen lid geweest van de LPF, maar werd gevraagd als minister Integratie voor de partij in kabinet Balkenende I.

Met deze ruime ervaring is het mij duidelijk geworden dat fundamentele wijziging van het politiek systeem niet goed mogelijk is vanuit een bestaande kartelpartij. Het moet van buitenaf, met een out-of-the-box instelling en benadering. Dat is dan ook waarom en waarvoor ik LEF in 2016 heb opgericht, Liberté Egalité Fraternité, de inspiratie voor de idealen van de grote modernistische Franse revolutie in de achttiende eeuw.

Een belangrijk thema bij een nieuw politiek systeem om te beginnen, vind ik het verkleinen van de overheid.

Het verkleinen van de overheid begint met het terugdringen van het aantal ministeries in Den Haag. Met een goede ‘bedrijfsvoering’ is het bijvoorbeeld goed denkbaar, doenlijk, effectief en efficiënt om het aantal ministeries terug te brengen tot een vijftal clusters. De vijf (cluster)ministeries beperken zich tot wat in het bedrijfsleven heet de core business:

• Landszaken (binnen- en buitenlandse zaken, migratie)
• Veiligheid (defensie, politie, justitie, warenkeuring, milieu)
• Ontwikkeling (educatie/onderwijs, onderzoek en innovatie)
• Economie (financiën en economie, vervoer en waterstaat)
• Zorg (gezondheid, huisvesting, sociale zaken)

De clusterleider is een minister die wordt ondersteund door diverse experts-directeuren (géén politieke benoemingen dus) per sector. Geen Staatssecretaris nodig. Tel uit hoeveel hierdoor wordt bespaard en wat je allemaal daarmee kunt doen voor de burgers.

Trage en zelfgenoegzame overheid

De vijf ministers hebben samen met de gekozen premier de touwtjes strak in handen. Er worden grote besluiten genomen, en dus niet meer op detail niveau, zoals te lang is gebeurd. Door duidelijke en eerlijke wet- en regelgeving is de rijksoverheid niet meer aangewezen om allerlei taken uitputtend te bespreken en te bedisselen, die door grote instellingen als bijvoorbeeld woningcorporaties kunnen worden gedaan. Ook uit de zorgsector, klinkt steeds harder de schreeuw om meer vrijheid van het organiseren en aansturen van hun instellingen.

Datzelfde geldt voor zaken als onderwijs en politie. Laat ieder zijn eigen werk doen. Laat onderwijs zichzelf ontwikkelen volgens het marktmodel. Als ouders netto meer geld te besteden krijgen, omdat de overheid hun salaris minder verspilt, zullen ze dat zeker graag aan het beste onderwijs voor hun kinderen uitgeven. Wanneer onderwijs niet langer centraal wordt aangestuurd, zullen scholen out-of-the-box ideeën in praktijk brengen, zoals hele-jaar-scholen. Dat stelt kinderen in staat het hele jaar door te studeren. Ouders en kinderen plannen dan hun vakanties in overleg met de schoolleiding. Het blijkt dat in all-year-schools kinderen door het wegvallen van de maandenlange zomervakantie gemiddeld beter presteren.

Op het gebied van de maatschappelijke dienstverlening zien we een trage en zelfgenoegzame overheid, die wat service betreft vaak tekortschiet. Laat de overheid regels stellen en het werk van die aanbieders inspecteren en verder niets uitvoerend meer zelf doen.

Binnen de overheid is op alle niveaus te veel overleg gaande omdat niemand meer bereid is zijn naam onder een besluit te zetten. Stop met het driehoeksoverleg van burgemeester, politie en justitie, en maak alleen de burgemeester verantwoordelijk voor de veiligheid. Deze gezapige, representatieve baan, moet een dynamische functie worden. Een gekozen premier past ook in deze lijn, die zich moet verantwoorden op basis van een duidelijk en eerlijk regeerakkoord. Kan hij of zij dat bij al te grote schandalen niet meer, dan moet hij met zijn team opstappen…

Prof. dr David Pinto is publicist en hoogleraar-directeur Intercultureel Instituut (ICI). Hij schrijft elke maand een blog voor Ongehoord Nederland.